Odpłatność jako obligatoryjna przesłanka opodatkowania…

Zgodnie z postanowieniami ustawy VAT opodatkowaniu podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Pomijając kwestię czym jest dostawa towaru, czym towar, a czym świadczenie usług chciałbym skupić się na jednym z elementów warunkujących uznanie danej czynności za podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. Chodzi o ODPŁATNOŚĆ.

Sprawa nie zawsze wydaje się być oczywista. Dla uznania czynności (dostawy towaru, świadczenia usługi) za odpłatną pomiędzy otrzymaną zapłatą powinien występować bezpośredni związek o charakterze przyczynowym. Dokonywana zapłata musi mieć konkretny wymiar. Wynagrodzenie musi być konkretną wielkością wyrażoną (dającą się wyrazić) w pieniądzu. Nie stanowią zapłaty nieznane bliżej i jedynie potencjalne korzyści, które mogą powstać w związku ze świadczeniem. Za zapłatę nie będą mogły zostać uznane jakiekolwiek korzyści.

Potwierdzając powyższe twierdzenia wskazać można na stanowisko wyrażone w orzeczeniach ETS, który rozstrzygał kwestię odpłatności dostawy towarów (ewentualnie świadczenia usług).  

W sprawie 102/86 (Apple & Pear) Trybunał uznał, że musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem, a otrzymywaną zapłatą, co oznacza, że dana czynność będzie opodatkowana jeżeli świadczenia wynikające z relacji wiążących obie strony są wzajemne i ekwiwalentne. Natomiast w sprawie C-48/97 (Kuwait Petroleum Ltd.) Trybunał uznał, że zapłata nie może być utożsamiana z niedającymi się precyzyjnie wyliczyć ekonomicznymi korzyściami płynącymi z danej transakcji.

Zachowanie staranności, dobra wiara podatnika podatku VAT

Zgodnie z tym co napisałem teraz kilka zdań na temat jak nie dać się wmanewrować w karuzelę podatkową... w jaki sposób w ogóle sprawdzić swojego kontrahenta?

Problematyka ta szczególnie dotyczy kilku branż – np. związanej z obrotem stalą. Kiedyś był to złom, jednak ze względu na przerzucenie obowiązku podatkowego na nabywcę sytuacja uległa zmianie, oczywiście nie doprowadziło to do wyeliminowania wszelkich nadużyć w tym zakresie.

Przechodząc do rzeczy – uzyskanie 100% pewności, co do tego czy nasz potencjalny kontrahent jest uczciwym podatnikiem i czy aby czasem „wspólne robienie biznesu” nie przysporzy nam więcej kłopotów niż korzyści nie jest takie proste.

W orzecznictwie sądów krajowych, jak i ETS dotyczącym wyłudzeń podatku VAT oraz pokrewnych tematów szeroko omawiana pozostaje kwestia dobrej wiary i zachowania należytej staranności, w związku z prowadzonym transakcjami. Jeżeli więc podatnik dokonując sprzedaży dochował należytej staranności, działając w dobrej wierze zastosowanie 0% stawki podatku, np. w związku z WDT, przypisanie mu iż wiedział, że uczestniczy w nielegalnym procederze będzie trudnym zadaniem dla Organu. Należałoby zatem napisać – czym jest należyta staranność oraz dobra wiara w interesach. Ujmując obie kwestie w ogromnym skrócie stwierdziłbym, że podatnika działa z zachowaniem należytej staranności, gdy z posiadanych przez niego informacji, zebranych w sposób w pełni profesjonalny i ocenionych w sposób obiektywny jego kontrahent jest podmiotem godnym zaufania, uczciwym, a dokonana ocena miałaby podobny wymiar również, w przypadku przeprowadzenia jej przez innego przedsiębiorcę. Innymi słowy nikt inny (inny, niezależny podmiot), stosując się do realiów prowadzonej działalności gospodarczej nie byłby w stanie stwierdzić, iż potencjalny np. „nabywca” jest podmiotem fikcyjnym/nieistniejącym.

Niestety czasami zdarza się, że prowadzący postępowanie mogąc „doczepić” się do posiadającej majątek, działającej, płacącej podatki firmy zamiast starać się wyegzekwować należności od podmiotu, który nie dysponuje majątkiem, a jego istnienie jest czystą fikcją.

I oczywiście kwestia podstawowa, o której wydawałoby się nie trzeba wspominać (ale jednak spotkałem się kilkukrotnie z sytuacją braku weryfikacji numeru VAT-UE). No właśnie... w przypadku dokonywania WDT konieczność weryfikacji czy kontrahent podał nam ważny i właściwy numer, co pozwoli ocenić czy jest on zarejestrowanym podatnikiem UE. Pamiętac należy jednak, ze procedura właściwa to kontakt z właściwym Organem podatkowym – za jego pośrednictwem uzyskamy potwierdzenie. Niektórzy korzystają z ogólnodostępnego systemu VIES, jednak system ten często nie pokazuje pełnych danych. Przykładowo sprawdzając kontrahenta z Niemiec system po wpisaniu numeru potwierdzi istnienie podatnika lub zaprzeczy – nie wskazując jednak do kogo należy. Niektóre kraju oprócz samej weryfikacji numeru wskazują do kogo on należy jednak lepiej zawsze stosować się do procedury wynikającej bezpośrednio z ustawy VAT, której zastosowanie daje przynajmniej ochronę w tym zakresie.

Przestępstwa karuzelowe - wyłudzenia VAT

W ostatnim poście pojawiło się odniesienie do tzw. karuzeli podatkowej – ścisle chodzi tu o przestępstwa karuzelowe związane z wyłudzeniami podatku VAT w związku z dokonywanym eksportem lub WDT.

Aby możliwe było zaistnienie przestępstwa karuzelowego konieczne są trzy niezależne formalnie podmioty gospodarcze, przy czym nie każdy z nich musi zdawać sobie sprawę, że uczestniczy w procederze przestępczym.

Tytułem przykładu:

Krajowa Spółka X dokonuje WDT na rzecz kontrahenta z Niemiec - Spółki Y, którego formalnie sprawdziła – kontrahent posiada ważny numer NIP-UE, jest czynnym podatnikiem VAT. Wobec powyższego, po spełnieniu dodatkowych warunków Spółka wystawia fakturę ze stawką 0%, a niemiecki nabywca stosując samoopodatkowanie powinien wykazać podatek w związku z WNT oraz dokonaną następnie dostawą tych towarów na terenie Niemiec. W tym miejscu nieuczciwy kontrahent ,Spółka Y dokonując sprzedaży towarów na terenie Niemiec, na rzecz Spółki Z w wystawionej przez siebie fakturze opodatkuje sprzedaż i otrzyma „wliczoną w cenę” kwotę podatku, który u nabywcy Spółki Z stanowił będzie formalnie podatek naliczony.

Zauważyć należy więc, że Spółka X zastosowała stawkę 0% - kontrahent Spółka Y sprzedając towar wystawiła fakturę i formalnie „pobrała” podatek VAT, który w rzeczywistości nie zostanie przez nią odprowadzony. Na tą kwotę określić należy więc wyłudzony podatek VAT. Aby mówić o typowym przestępstwie karuzelowym obrót towarem często nastąpuje kilkukrotnie, krążąc pomiędzy krajem a przykładowo Niemcami. Skutek zawsze będzie ten sam – jeden z podmiotów nie wpłaci podatku VAT.
Sposobów na dokonywanie tego typu przestępstw jest jeszcze kilka. Ich wykrycie, a może ściślej, nie tyle wykrycie co udowodnienie jest niezwykle trudne i pracochłonne – wymaga bowiem ścisłej współpracy pomiędzy organami podatkowymi kilku państw, co niestety trwa.

W następnym poście wskażę na pewne zagrożenia związane z tematem i dotykająe podatników, którzy niestety mogą wpaść pomiędzy nieuczciwych kontrahentów. Napiszę również kilka słów na temat podstawowych środków jakie należy przedsięwziąć w celu zminimalizowania zagrożenia.

Tax Free - wyrok NSA dotyczący prawa do zastosowania stawki 0%.

Warto poświęcić kilka słów wyrokowi NSA z 12 czerwca 2012r., sygn. I FSK 841/11, do którego niedawno Sąd sporządził uzasadnienie. Nie chcę skupiać się na szczegółach dokonywania zwrotu podróżnym, właściwej procedurze i podmiotach uprawnionych. W ogromnym skrócie – osoba, mająca miejsce zamieszkania poza Unią, dokonująca zakupu towarów opodatkowanych podatkiem vat na obszarze Wspólnoty, może odzyskać zapłacony podatek jeżeli w stanie nienaruszonym dokona wywozu zakupionego towaru poza granice kraju, a czynność wywozu potwierdzona zostanie przez graniczny urząd celny.  

Zwrot podatku, w przypadku wywozu za granicę upoważnia sprzedawcę (naklejki na drzwiach sklepu „TAX FREE” to właśnie to) do zastosowania do tak dokonanej sprzedaży zamiast stawki podstawowej stawkę 0%. Co ciekawe przepisy krajowe wprowadziły pewien wymóg formalny – poza zakupem przez osobę spoza Unii i potwierdzeniem wywozu konieczne jest uprzednie zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o stosowaniu procedury zwrotu podatku dla podróżnych oraz wskazanie kilku innych informacji.

Istota problemu zasadzała się na tym, iż podatnik nie dokonał zawiadomienia organu, a ten oczywiście odmówił prawa do zastosowania stawki 0%, decyzja utrzymała się w Izbie. Również Sąd I instancji zaakceptował powyższe stanowisko.

Dopiero w wyniku wniesienia skargi kasacyjnej NSA potwierdził podniesione przez podatnika, argumenty, jakoby przepisy krajowe, uniemożliwiające zastosowanie stawki 0% z uwagi na nie powiadomienie naczelnika urzędu były niezgodne z postanowieniami dyrektywy 112.

NSA w kapitalny sposób wskazuje na znaczenie zasady proporcjonalności w podatku VAT.
Państwa członkowskie mogą oczywiście wprowadzać pewne formalne wymogi zapobiegające nadużyciom i przestępstwom podatkowym ale musi to mieć pewne racjonalne granice.  

Środki zmierzające do osiągnięcia określonego celu, opodatkowania konsumpcji podatkiem VAT, nie mogą uniemożliwić zastosowania stawki 0%, w przypadku spełnienia podstawowego warunku – wywiezienia towaru poza terytorium Unii. Ciężko byłoby bowiem zaakceptować stan, w którym nie kwestionuje się samego wywozu poza Wspólnotę ale z uwagi na brak zawiadomienia organu we właściwym terminie zastosowanie stawki 0% jest niemożliwe.

Pisząc o zastosowaniu stawki 0% przypomniała mi się sytuacja kiedy przyszło mi kopać się z organami w kwestii zastosowania stawki 0% przy WDT, w sytuacji gdy nie było wątpliwości, że towary zostały przetransportowane na rzecz nabywcy spoza kraju (do innego kraju Unii), jednak brak określonych dokumentów, o których mowa w ustawie VAT (oraz wmanewrowanie nieświadomego podatnika w karuzelę podatkową), według Organów stał na przeszkodzie zastosowania stawki 0%. Sprawa zakończyła się na szczęście po myśli podatnika. Pisząc w ogromnym skrócie - nie brak przecież orzeczeń, w których ETS (m.in. w sprawie Teleos) oraz sądy krajowe wskazują, że w sytuacji, gdy przemieszczenie towarów nastąpiło do innego kraju Unii i fakt ten nie jest kwestionowany podatnik ma prawo do zastosowania stawki 0%.

Stawka 0% nie jest stawką ulgową, możliwa do zastosowania z uwagi na łaskę organów podatkowych. Jest to stawka „typowa” przewidziana dla określonych czynności, do której zastosowania podatnik ma pełne prawo – oczywiście jednak po spełnieniu określonych wymogów, o których i książkę można by napisać:)

Premia za sukces - możliwość odliczenia VAT

Nie tak dawno prasa fachowa oraz serwisy poświęcone tematyce podatkowej powoływały się na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi (nr IPTPP1/443-151/12-4/MW), który ku wielkiemu zaskoczeniu stwierdził, iż podatek VAT wyszczególniony na fakturze wystawionej, w związku z tzw. premią za sukces prawnika reprezentującego firmę w jej sprawie nie podlega odliczeniu (!).
Organ podatkowy wskazał co prawda, iż odliczeniu podlega nie tylko VAT naliczony z faktur dokumentujacych koszty pozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez podatnika działalnoscią gospodarczą ale również z faktur dotyczacych ogólnego funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Jak mawia klasyk jest to oczywista oczywistość. Stąd też pytanie dlaczego vat z faktury "za sukces" nie jest związany z ogółem kosztów firmy? Ciężko znaleźć racjonalny argument, a stanowisko przedstawione przez Organ jest mało zgrabne, co więcej powoływane wyroki dotyczą zupełnie odmiennego stanu faktycznego.
Pozostaje liczyć w tym przypadku na rozsądek sądu administracyjnego, który zapewne za kilka miesięcy zajmie się sprawą.

Sytuacja naprawdę zdumiewająca. W codziennej pracy doradcy podatkowego (również radcy, adwokata ale i osób świadczacych niektóre usługi doradcze) sytuacją bardzo często spotykaną jest taka forma wynagradzania - miesięczne ryczałtowo określone wynagrodznie oraz kwota (ewentualnie procencik) od wygranej/ kwoty o którą zmniejszone zostanie zobowiązanie podatkowe.

Obowiązek zapłaty podatku wykazanego w fakturze VAT

Ustawa VAT w swojej treści (art. 108 ust. 1) wskazuje, że w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku jest obowiązana do jej zapłaty.
Przepis powyższy odgrywa niezwykle istotną rolę. Nie jest konieczne aby fakturę wystawił podmiot będący podatnikiem podatku VAT. Wystarczy sam fakt wystawienie faktury, w której zostanie wskazana kwota podatku - w takim przypadku nawet gdy podmiot ten nie będzie podatnikiem VAT, przy czym nie chodzi tylko o to, że nie dopełni formalności rejestracyjnych ale również nie będzie spełniał definicji podatnika zawartej w ustawie VAT, będzie on zobowiązany do zapłaty podatku.
Z sytuacją taką bedziemy mieć do czynienia m.in. w przypadku wystawiania tzw. "pustych faktur" - tj. faktur dokumentujących zdarzenia gospodarcze, które faktycznie nie miały miejsca (zabawa ta ma na celu uzyskanie faktury kosztowej aby móc obnizyć podstawę opodatkowania w podatku dochodowym). Dobre kilka lat temu przepisy brzmiały nieco inaczej i wystawienie pustej faktury nie rodziło konsekwencji zapłaty podatku, co niezwykle często wykorzystywały osoby zajmujące sie handlem "pustymi fakturami".
W przypodaku faktury opisywanej powyżej oczywistym jest, iż podmiot który otrzymał taką fakture nie będzie uprawniony do odliczenia podatku w niej wskazanego i zaliczenia jej w koszty uzyskania przychodów.

Na szczęście w obrocie gospodarczym dominują jednak faktury dokumentujące zdarzenia, które rzeczywiście miały miejsce. Może się jednak zdarzyć, że w treści faktury zostanie zastosowana niewłasciwa stawka podatku, opodatkowana zostanie czynność zwolniona lub też niepodlegająca w ogóle opodatkowaniu.
Czy równiez wtedy istnieje obowiązek zapłaty podatku?
Otóż tak, w świetle aktualnej lini orzeczniczej sądów administracyjnych równiez w przypadku pomyłki dotyczacej np. stawki, czy zwolnienia z opodatkowania zastosowanie znajdzie art. 108 ustawy VAT i podmiot, który wystawił fakturę będzie zobligowany podatek wskazany w jej treści zapłacić wykazując go w deklaracji VAT-7 (VAT-7K).
Popełnienie błędu nie oznacza oczywiscie, iż nieodwołalnie traci się możliwość odzyskania zapłaconego podatku (szczególnie istotne może to być nie w przypadku złej stawki ale np. zastosowania zwolnienia przedmiotowego). Zgodnie z § 14 rozporzadzenia MF w sprawie wystawiania faktur możliwe jest dokonanie korekty faktury, w której błednie wskazano stawkę lub kwotę podatku VAT, bądź popełniono błąd w którejkolwiek pozycji znajdujacej się na fakturze.

Wybór właściwej stawki VAT - klasyfikacja PKWiU.

W związku z wykonywanymi usługami niejednokrotnie możemy napotkać pewne trudności związane z zastosowaniem właściwej jtawki podatku VAT - podstawowej lub obniżonej.
Włąsciwie przeprowadzona (lub też nie) kwalifikacja usługi na podstawie PKWiU prowadzić może bowiem do stwierdzenia, iż zastosowanie znajduje stawka inna aniżeli podstawowa. Jednak samo zaklasyfikowanie, zgodnie z oznaczeniami PKWiU, w sposób własciwy, może być niełatwe.

Co wtedy?
Jak należy zachować się chcąc uniknąć ryzyka związanego z zastosowaniem błędnej stawki podatku VAT?

Rozwiązaniem najwłaściwszym jest wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji do Urzędu Statystycznego w Łodzi. Urząd ten pozostaje zobowiązany do zaklasyfikowania świadczonej przez podatnika usługi w zestawieniu z kodami PKWiU i wskazania poprawnego symbolu klasyfikacji. Taka interpretacja będzie wiążąca dla organów podatkowych, które nie mogą kwestionować dokonanej klasyfikacji, w oparciu o udzieloną przez Urząd Statystyczny interpretację.
Jest to rozwiązanie najbezpieczniejsze, szczególnie z uwagi na to, że skutki błednej klasyfikacji obciążają bezpośrednio podatnika. Nawet w przypadku uzyskania interpretacji podatkowej, nie będzie ona chroniła podatnika w przypadku przyjęcia błędnego symbolu PKWiU. Organ podatkowy w wydawanej interpretacji nie jest uprawniony także do udzielenia odpowiedzi, który symbol PKWiU jest własciwy dla określonych przez podatnika usług. To podatnik we wniosku o interpretację pozostaje zobligowany do precyzyjnego określenia symbolu PKWiU.

W szale deregulacji...termin zwrotu VAT.

Nie uprawiając polityki chciałbym w kilku słowach odnieść się do planów deregulacyjnych Ministra Gospodarki, które objąć miałyby ustawę VAT. Oczywiście wszelkie działania zmierzające do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej ocenić należy pozytywnie jednak, czy wystarczy tylko zmiana przepisów... być może konieczna jest zmiana podejścia samych organów podatkowych do podatników (a z tym niestety zdecydowanie gorzej) i odstąpienie od przyjmowanego często już na wstepie założenia, że "każdy przecież coś kręci", a szczególnie ten występujący o zwrot dużej kwoty vat-u.

Odnosząc powyższe zdanie do planów deregulacyjnych wskazać należy, iż skróceniu ulec miałby "podstawowy" termin zwrotu podatku vat z 60 do 30 dni. Powierzchownie wszystko zapowiada się korzystnie jednak często problem związany z opóźnieniem zwrotu vat tkwi gdzie indziej.

Dość często, w przypadku wniosku o zwrot vat (szczególnie dużych kwot), organ podatkowy rozpoczyna kontrolę podatkową lub czynności sprawdzające przedłużając jednoczesnie termin zwrotu. Oczywiście jeśli pojawiają się pewne wątpliwości należy przecież skontrolować, to ustawowy obowiązek organu.
Jednak co niezbyt przyjemne zdarzają się również sytuacje, gdy Urząd Skarbowy kończy kontrolę podatkową, w protokole nie stwierdza nieprawidłowości, a jednocześnie przedłuża termin zwrotu wskazując na...... wszęte w trakcie kontroli podatkowej postępowanie kontrolne (w nieco szerszym zakresie) na podstawie ustawy o kontroli skarbowej przez UKS.

Ta nieformalna współpraca organów podatkowych skutkuje tym, iż Naczelnik US stwierdza, że zwrócić nadwyżki vat nie może bo trwa postępowanie przed Dyrektorem UKS i nie może też wszcząć postępowania podatkowego ponieważ zachodzi ryzyko wydania dwóch decyzji w pewnym zakresie dotyczących tego samego okresu rozliczeniowego.

I tak właśnie w majestacie prawa, trwając w bezczynności, mozna odwlekać zwrot podatku.
Temat rzeka - można i książkę o tym napisać. Zatem może najpierw należałoby podjąć działania zmierzające do wywiązywania się przez organy z już obowiązujących przepisów ustaw.

Dla tych którzy nie usłyszeli o podatnikach "zdenerwowanych" procedurami związanymi ze zwrotem vat:
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114883,11836005.html